Dank Je Wel

Je leert al vroeg dat je dit werk niet voor de dankbaarheid moet doen. En als hulpverlener praten over dankbaarheid voelt voor mij altijd een beetje gek. Het maakt hulpverlenen tot iets transactioneels, alsof je er zit om bedankjes en complimentjes te krijgen. En het raakt voor mij aan het stereotyperende beeld dat mensen soms van mij als hulpverlener hebben: dat ik de “redder” wil zijn. Dat ik mijn eigenwaarde haal uit anderen helpen zodat ik dan de held van het verhaal kan zijn. Dat is een vooroordeel dat me raakt en waar ik graag van weg wil blijven. Als ik eerlijk ben komt dat waarschijnlijk juist omdat ik soms bang ben dat die verdenking misschien wel voor een deel klopt. En als dat zo is, wat zegt dat over mij?

Tegelijkertijd is het ontvangen van – en aandacht hebben voor – dankbaarheid essentieel om je werk goed te kunnen doen. Onderzoek* toont aan dat dankbaarheid (zelf ervaren, maar vooral van anderen ontvangen) een belangrijke beschermende factor is in het voorkomen van uitputting, burn-out, of het minder bekende compassion fatigue, ook wel compassiemoeheid genoemd. Compassiemoeheid is in essentie: emotionele uitputting door medeleven. Een proces dat zich kan voordoen bij mensen die langdurig intens betrokken zijn bij het lijden van anderen. Denk hierbij naast hulpverleners ook vooral aan naasten die hiermee te maken krijgen. Iedereen die te lang geeft zonder iets terug te krijgen, loopt leeg.

En toch, dankbaarheid is er veel vaker dan we denken. Alleen niet in de vorm die we gewend zijn of herkennen. Dankbaarheid klinkt niet als “bedankt”. Het komt niet in de vorm van een kaartje, schouderklopje of bloemetje. Mensen in nood spreken doorgaans geen dank uit. Als hulpverlener moet je leren om geen dankbaarheid te verwachten, en om er ook niet naar te zoeken. Maar als je goed kijkt, kun je het wel zien.

Het zit in kleine dingen.
De manier waarop iemand naar je kijkt.
Een suggestie die binnenkomt in plaats van wordt weggewuifd.
Iemand die in een boze bui tóch blijft zitten.
Iemand die een grapje maakt dat alleen werkt als er vertrouwen is.
Een oud-cliënt die je ineens volgt op Insta.
“Ik dacht: jij gaat het toch vragen, dus ik zeg het maar gelijk.”
Na lange tijd geen contact, een belletje.
Iemand die je om hulp vraagt bij iets kleins.
“Ik wist niet wie ik anders moest appen.”

Ik heb geleerd om die signalen te lezen. Om ze niet groter te maken dan ze zijn, maar ook niet kleiner. Bij complexe problematiek is dat des te belangrijker. Ik maak daarbij weleens grappend de vergelijking met een cactus. Ik kan heel lang “droog staan” en dan bij een regenbui alles in me opnemen en daar maanden op teren.

En soms, komt er dan een onverwachte wolkbreuk die me voor een heel seizoen voorziet van de drive om door te gaan. Van iemand die ik hoog heb zitten, met wie ik veel heb meegemaakt. En nee, dáárvoor doe ik het niet. Maar het helpt me om optimistisch te blijven. Om te vertrouwen in het feit dat ondanks alles dat mis kan gaan, verbinding werkt. Deze raakte me harder dan ik verwachtte. Niet omdat ik het nodig had. Maar omdat het me eraan herinnerde: nabijheid laat iets achter. Ook als je het niet meteen ziet.

Je doet dit werk niet voor de dankbaarheid.
Maar soms is dat precies wat je nodig hebt om het vol te houden.

 

De wolkbreuk, met toestemming gedeeld.

 

* Lanham, Rye, Rimsky & Weill (2012) en Lambert & Lawson (2013)
Over de beschermende rol van dankbaarheid in de geestelijke gezondheidszorg.

 

Paul Kreemers
Paul Kreemers is behandelaar bij Brijder Jeugd en oprichter van jongereninloop De Pitstop in Alkmaar. In zijn columnreeks Poten in de klei neemt hij je mee in de dagelijkse praktijk van werken met jongeren met complexe problematiek zoals verslaving en dakloosheid. Zijn inzet is gericht op begeleiding die aansluit bij de leefwereld van jongeren, met aandacht voor vertrouwen, veiligheid en realistische stappen vooruit.

Namen en sommige kenmerkende details kunnen zijn aangepast in verband met privacy.

Lees hier alle columns van Paul